kutadgu bilig'de dört karakter üzerinden dört kavram anlatılmaktadır. bu dört karakterden
kün-toğdı ilig (gündoğdu, hakan) doğru töreyi, doğru yasayı ve adaleti simgeler,
ay-toldı (dolunay, vezir) talihi, mutluluğu ve devleti simgeler,
ödgülmiş (övülmüş, vezirin oğlu) aklı simgeler. -adı aklın her zaman övülmüş olmasından gelir- ,
odgurmuş (uyanmış, vezirin akrabası) ise akıbeti simgeler. yaşamın sonunu simgelediği
yusuf has hacib tarafından belirtilir.
bu mükemmel kitap yukarıda yazan dört kişi arasında geçen konuşmalar ve olaylarla devleti yönetenlerde bulunması gereken özellikleri birey, toplum, devlet ilişkilerinin nasıl düzenleneceğini öyküleyerek anlatır. tamamen islamiyet öncesi türk töresinin toplumsal değerlerine uygun olarak iyiliği, erdemi ve akılcılığı öğütlerken insan yaşamının anlamı ve insanın toplumsal sorumlulukları üzerinde de epey bir durur.
favorim olan
şairlerle ilişkiyi söyler kısmını olduğu gibi aşağıya yazıyorum.
sonra şairler gelir, söz derleyenler
kişiyi övenler ya da yerenler
kılıçtan keskindir bunların dili
yine kıldan incedir kalplerinin yolu
derin, ince sözleri anlyayım dersen
bunlardan işit sözü, anlarsın hemen
dikkat edersen denize dalar gibi
gönülden güher, inci, yakut çıkarırlar sanki
överlerse bu övgü ile yayılır
söverlerse insanın adı kötü kalır
elden geldiğince iyi tut bunları kardeş
bunların diline düşme arkadaş
övülmek istersen eğer
bunları sevindir sözüm bu kadar
ne isterlerse ver onlara
onların dilinden kendini satın al
(bkz: 4392-4399)
mükemmel bir kitap ya. açıp açıp okuyorum.